دندان عقل بیش از اینکه مفید باشند مضر هستند و دندانپزشک شما ممکن است توصیه کند که آنها را خارج کنید.
احتمال دارد که دندانهای عقل نهفته باشند و شما حتی از وجودآنها با خبر نباشید تا اینکه به دلیل عفونت و یا فشار روی دندان مجاور، درد ناگهانی بروز کند . رویش ناقص دندان عقل نیمه نهفته می تواند باعث به هم ریختگی و یا حرکت دندانهای شما شود. احتمالاً تا زمانیکه دندانهای مجاور دندان عقل شروع به کج شدن نکنند شما متوجه رشد دندانهای عقل و فشار آنها روی ریشه دندانهای کناری نخواهید شد اما حتی در مواردی که دندانهای عقل رویش پیدا کنند معمولاً به سختی تمیز می شوند و در نهایت منجر به ایجاد پوسیدگی غیر عادی و یا عفونت در اطراف بافت لثه می شود.
دندان عقل یعنی چه؟
دندان عقل به آخرین دندان در هر قوس فکی گفته می‌شود که معمولاً بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی در دهان می‌روید و دندانپزشکان اصطلاحا آن را “آسیای سوم” می‌نامند. معمولا هر فردی دارای ۲ دندان در فک بالا ،۲ دندان در فک پایین و در مجموع دارای ۴ دندان عقل است. گاهی به دلایلی از جمله دلایل ارثی، بیماری‌های دوران کودکی(کم خونی، راشیتیسم )، عدم هماهنگی رشد استخوان فک با اندازه دندانها و … این دندانها در داخل فک نهفته می‌مانند. همچنین ممکن است قسمتی از تاج آنها به طور ناقص در دهان ظاهر می‌شود، که در این صورت به آن دندان نیمه نهفته گفته می‌شود.عدم وجود دندان عقل یک یا چند نمونه از hypodontia است.
دندان عقل را بکشیم یا نکشیم؟
متخصصان دندانپزشکی در آمریکا تاکید دارند که دندان عقل را نباید بی‌دلیل کشید مگر اینکه موجب بروز مشکل و ناراحتی شود.
انجمن دندانپزشکی آمریکا در مقاله جدیدی خود آورده است : اگر دندان عقل شما در بروز مشکلات خاص دهان و دندان نقش دارد، حتما باید برای کشیدن آن به موقع به دندانپزشک مراجعه کنید چون بیشتر نگهداشتن آن کار عاقلانه‌ای نیست.
در دهان یک انسان بالغ ۳۲ دندان وجود دارد، چهار عدد از آنها که بعد از بقیه دندانها در آخر قوسهای دندانی رویش می‌یابند دندانهای عقل نامیده می‌شوند، سن تقریبی شروع تشکیل آنها در استخوان فک ۹-۱۰ سالگی بوده، تاج در ۱۴ سالگی کامل شده و در سالهای آخر دوره نوجوانی شروع به رویش در داخل استخوان نموده و بعد از ۱۶ سالگی در دهان ظاهر می‌گردند. وجه تسمیه این دندان زمان رویش آنها به داخل حفره دهان است که مصادف با بلوغ فکری است. در طی رشد و تکامل فکین معمولاً جا برای رویش این دندانها فراهم می‌گردد. دندانهای عقل اگر درست و بجا رویش یابد، مثل بقیه دندانها مفید و مؤثر در سیستم جونده بوده و علیرغم تصور غلط عامیانه در این موارد نباید کشیده شوند.
عوارض نکشیدن دندان عقل چیست؟
گاهی دندانهای عقل فضای کافی جهت رویش کامل ندارند که در این موارد مشکل دندانهای عقل شامل در دو تورم است و یا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد ولی با این وجود بقیه دندان ها در خطر آسیب جدی قرار داشته باشند.
بیماری لثه
وقتی دندانهای عقل به طور نهفته در فک باقی بماند باکتری ها در شیار موجود بین لثه و دندان که قابل تمیز شدن نیست، رشد می کنندو باعث ایجاد عفونت می شوند.
در هم ریختگی دندان
دندان عقل نهفته یا رویش یافته می تواند دندانهای مجاور را تحت فشار قرار دهد. و باعث آسیب به ساختمان آنها شود.
پوسیدگی
گاهی به دلیل موقعیت قرارگیری یا به دلیل اینکه قسمتی از دندان به وسیله لثه پوشیده شده به سختی مسواک می خورد در نتیجه باکتری های مولد پوسیدگی در آن تجمع پیدا می کنند این باکتری ها علاوه بر دندانهای عقل ، دندانهای مجاور را نیز تحت تاثیر قرار می دهند.
موقعیت نا مناسب
دندان عقلی که به سمت بافت گونه رشد می کند باعث تحریک بافت مجاور خود می شود . این گونه دندانهای عقل رویش یافته علاوه بر دسترسی مشکل برای تمیز شدن باعث گاز گرفتگی نا خواسته گونه در هنگام جویدن غذا می شوند،که در دراز مدت مشکل ساز می شود.
کیست ها
در صورتی که بافت تشکیل دهنده تاج دندان نهفته در استخوان باقی بماند. ممکن است بعد ها با مایعی پر شده و تشکیل یک کیست دهد که استخوان اطراف خود را تخریب خواهد کرد.
چه زمانی دندان عقل خود را بکشیم؟
پوسیدگی دندان یکی از علل خارج کردن دندانهای عقل است، دندان نهفته و یا نیمه نهفته مانع از تمیز کردن دندانهای پشت دندان هفت شده و این امر موجب پوسیدگی دندان هفت می‌شود. ا پوسیدگی دندان هفت موجب می‌شود که دندان عقل را قبل از اینکه رویش کامل داشته باشد خارج کنیم، گاهی ممکن است دندان عقل در جهتی رویش پیدا کند که به ریشه دندان کناری آسیب وارد شود در این صورت نیز خارج کردن دندان عقل ضروری است.
در موارد زیبایی دندان لازم است دندانهای عقل کشیده شود، در صورتی که فردی قصد ارتودنسی داشته باشد نیز دندانهای عقل به علت فضایی که اشغال کردند باید خارج شوند تا فضا برای حرکت دندانها به منظور ردیف شدن ایجاد شود.
یکی دیگر از مشکلات نکشیدن دندان عقل در زمان مناسب ایجاد کیست‌ها و تومورهای دندانی است، ضروری است تمام دندانهای نهفته قبل از ۳۵ سالگی از دهان خارج شوند.
چه زمانی دیگر نیاز به کشیدن دندان عقل نهفته نیست؟
اگر دندان عقل نهفته تا ۴۰ سالگی مشکلی برای فرد ایجاد نکند نیازی به خارج کردن آن نیست اما در سایر افراد به دلیل اینکه کشیدن دندان عقل نهفته در سنین بالا با درد و خون ریزی بیشتری همراه است و توصیه می‌شود اقدام برای خارج کردن دندانهای نهفته پیش از ۳۵ تا ۴۰ سالگی انجام شود
آیا کشیدن دندان عقل شرط سنی خاصی دارد؟
خارج نمودن دندان عقل نهفته می تواند با موفقیت برای بیماران در تمام گروه های سنی انجام شود و شرایط سنی خاصی ندارد. با این حال از نقطه نظر آمار، تحقیقات نشان داده است که افراد نسبتا مسن تر در معرض خطر بیشتری از نظر عوارض وجود دارد. دندانپزشکان معمولا توصیه می کنند که ایده آل ترین سن برای کشیدن دندان عقل باید بین سنین 18 24 سال باشد
با بیان اینکه جوانه و ریشه دندانهای عقل در سن ۹ تا ۱۰ سالگی ایجاد می‌شود، برای بیرون کشیدن دندان نهفته بحث‌های زیادی مطرح شده است و اگرچه بهتر است دندان عقل کشیده شود اما در سن کودکی لزومی به کشیدن دندان عقل نیست.
اگر اندازه طول قوس فک فردی از دندان هفت یک طرف تا دندان هفت طرف مقابل پایین کوچک‌تر از عرض دندانها باشد لازم است دندانهای نهفته کشیده شوند، دندانهای نهفته در آینده به علت کوچک بودن فک فضای لازم را برای رویش ندارد بنابراین بهتر است کشیده شود. شایع‌ترین علت بروز التهاب‌های لثه، نکشیدن دندان عقل در زمان مناسب است، 18تا 24 سالگی بهترین زمان کشیدن دندانهای عقل است زیرا نکشیدن این دندان می‌تواند موجب بیماری‌ها و التهاب لثه شود.
کشیدن دندان عقل در برخی افراد ضروری است، ت ورزشکاران حرفه‌ای رشته‌های ورزشی پربرخورد مانند بسکتبال، هندبال و بوکس به دلیل در معرض ضربه بودن دندان نهفته و شکستن استخوان باید دندانهای نهفته خود را بکشند.
کشیدن دندان عقل در دوران سالمندی و بزرگسالی چه عوارض و خطراتی دارد؟
- افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند
- التیام ضعیف‌تر بعد از کشیدن دندان
- پوسیدگی دندانهای مجاور
- احتمال فک جوش شدن دندان
- احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان
- کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و … .
آیا برای انجام ارتودنسی باید دندان عقل خود را بکشیم؟
گاهی ممکن است شما فضای کمی برای حرکت دادن دندانها و مرتب کردنشان داشته باشید. در این شرایط گاهی متخصص ارتودنسی قبل از شروع درمان ارتودنسی به شما توصیه می‌کند دندان عقلتان را با جراحی از دهان خارج کنید؛ به‌ویژه هنگامی که لازم است برای مرتب کردن دندان‌هایتان، دندانهای آسیاب را عقب بکشید.
همچنین گاهی شما دندان‌هایتان را ارتودنسی می‌کنید و همه دندانها پس از خاتمه مدت درمان مرتب می‌شوند، ولی هنوز مقداری شلوغی در دندانهای جلوی فک پایین باقی است. در این مورد نیز ممکن است دندان پزشکتان به شما توصیه کند که دندان عقلتان را جراحی کنید تا این بی‌نظمی اندک باقی‌مانده نیز برطرف شود. شاید انسان‌های چندین نسل قبل از ما بیش از 23 تا دندان داشتند،اما با تغییر شرایط محیطی و دگرگون شدن رژیم‌های غذایی و کوچک شدن فک‌ها،امروزه حتی جا برای 23 تا دندان هم در دهان باقی نمانده است. با تغییر این شرایط، دندان‌هایی به‌نام دندانهای عقل، مظلوم و فراموش شده و گاهی بی‌جا و مکان مانده‌اند. دندانهای عقل از سنین حدود 81 سالگی به بعد در دهان شروع به رویش پیدا می‌کنند.
.
تعداد دندانهای عقل 4 عدد است و در هر طرف فک‌های بالا و پائین در انتهایی‌ترین نقطه از دهان یکی از آنها باید رویش پیدا کنند. اما نکته جالب این است که در بعضی افراد ممکن است یک،دو و یا هیچ‌کدام از دندانهای عقل وجود نداشته باشند. به عبارتی اگر حدود بیست‌وچهار، پنج سالتان شد و هنوز دندان عقلی در دهانتان نداشتید باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا با گرفتن یک رادیوگرافی، تکلیف را معین کند: آیا دندان عقلی وجود ندارد و یا اینکه دندانهای عقل به‌دلیل عدم وجود فضای کافی، در دهان رویش نیافته و به صورت نهفته باقی مانده‌اند.
دندانهای عقل نهفته ممکن است به‌صورت بالقوه، منبعی برای ایجاد کیست‌های فکی و یا تومورها باشند، بنابراین گروهی از دندانپزشکان توصیه می‌کنند که این دندانها حتما به کمک جراحی، از فک خارج شوند و گروه دیگری نیز معتقدند که می‌توان به شرط پیگیری‌های مرتب و انجام رادیوگرافی‌های کنترل، هر 6 ماه یک‌بار،این دندانها را تا زمانی که علامتی ندارند،در دهان نگهداشت.
دندانهای عقلی که فضا برای رویش در دهان پیدا می‌کنند ممکن است به‌طور کامل و در جای صحیح خود رویش یابند اما اگر فضای کافی برای رویش کامل این دندانها وجود نداشته باشد ممکن است به‌صورت نیمه نهفته رویش پیدا کنند و نیز ممکن است این دندانها به‌صورت افقی و یا مورب نیز در دهان ظاهر شوند.
دندان عقل چگونه کشیده می شود؟ آیا به جراحی نیاز است؟
اگر مقدار کافی از تاج دندانهای عقل در منطقه دهان ظاهر شده باشد و وضعیت مناسبی داشته باشد، کشیدن آن اغلب آسان است و نیازی به جراحی ندارد. اما در شرایط پیچیده‌تر، برای خارج کردن دندانهای عقل نیاز به جراحی است که بهتر است این کار توسط شخص متخصص و با وجود امکانات کافی انجام شود.
برای جراحی دندانهای عقل برشی بر روی لثه انجام شده و در صورت نیاز مقداری از استخوان فک برداشته می‌شود. دندان ممکن است به صورت یک تکه خارج شود و یا برای سهولت خروج از فک به قطعات کوچک‌تری تقسیم شده هر قطعه جداگانه خارج شود. در نهایت لثه ناحیه جراحی به کمک بخیه، بسته خواهد شد. به هر حال نکته مهم این است که برای جراحی و یا کشیدن دندان عقل، ناحیه مورد نظر کاملا بی‌حس می‌شود و شما اصولا دردی احساس نخواهید کرد. احساسی که شاید ناخوشایند به‌نظر برسد تنها نوعی احساس فشار است که ممکن است شما را ناراحت کند.
عوارض پس از کشیدن دندانهای عقل کدامند؟
حفره خشک
اگر لخته خون در حفره ناشی از کشیدن دندان تشکیل نشود و یا پس از تشکیل از بین برود، در ناحیه کشیده شدن دندان یک حفره خالی دردناک و همراه با بوی بد ایجاد می‌شود. برای درمان این عارضه که اغلب 3 تا 4 روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق می‌افتد، به دندان‌پزشکتان مراجعه کنید. علت این عارضه مشخص نیست اما گفته می‌شود کشیدن سیگار پس از جراحی دهان ممکن است در ایجاد این عارضه موثر باشد.
پارستزی
از عوارض نادر جراحی دندانهای عقل پائین پارستزی است. این عارضه به معنای ایجاد بی‌حسی موقتی در ناحیه زبان، لب پائین و یا فک پائین است که ممکن است از چند روز تا چند ماه طول بکشد. به ندرت اتفاق می‌افتد که این بی‌حسی به‌صورت دائمی باقی بماند
توصیه ها و مراقبت های پس از کشیدن دندان عقل کدامند؟
تورم از عوارض شایع پس از جراحی است. برای بهبود آن در 42 ساعت اول بعد از جراحی از کمپرس سرد استفاده کنید. این کمپرس را 02 دقیقه بر روی موضع قرار داده و 02 دقیقه بردارید. پس از 42 ساعت دهان‌شویه آب نمک گرم 1( قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب گرم) مفید است.
ممکن است در باز کردن کامل دهانتان مشکل داشته باشید. این عارضه پس از 7 تا 01 روز برطرف می‌شود.
- از مسکن‌ها مانند آسپرین، ایبوبروفن و یا استامینوفن استفاده کنید.
- استراحت کنید.
- شب بعد از جراحی از یک بالش اضافی جهت بالا نگهداشتن سر و کاهش خونریزی استفاده کنید.
- از تف کردن آب دهانتان خودداری کنید تا لخته تشکیل شده کنده نشود.
- سیگار نکشید. استفاده از مشروبات الکلی نیز مضر است.
- رژیم غذایی پس از جراحی دندانهای عقل باید شامل غذاهای نرم، سرد و پر انرژی باشد.
- از خوردن مایعات با نی پرهیز کنید، زیرا ممکن است باعث کنده شدن لخته شود.
- مسواک زدن را به 42 ساعت پس از جراحی موکول کنید.
- اگر برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز شده، آن‌را به‌طور کامل مصرف کنید.
- اگر درد بسیار شدید داشتید و یا خونریزی‌تان قطع نشد به دندانپزشک مراجعه کنید.
