مواد غذایی که جنین از مادر دریافت می نماید نقش موثری در تشکیل و تکامل ساختار دندان ها در مرحله قبل از رویش آنها دارد تکامل دندان های شیری در ماه دوم و سوم جنینی آغاز میشود و معدنی شدن آنها در ماه چهارم جنینی تا دهه ی اول زندگی فرد ادامه دارد . لذا تغذیه در تکامل دندان ها در زمان معدنی شدن عاج و مینا دندان در 4 تا 6 ماهگی دوران جنینی (حاملگی مادر) موثر است. لذا تغذیه مادر باردار در این زمان مهم است.
تغذیه _ 96 درصد از ساختار مینای دندان از مواد معدنی است که متشکل از کلسیم و فسفر است و ویتامین د از مهمترین مواد دست اندر کار متابولیسم کلسیم است . به هر حال امروزه نقش سه عنصر کلسیم, فسفر و ویتامین د در تکامل و شکل گیری دندان ها در رژیم غذایی دوران بارداری مادران تایید شده. نکته مهم آن است که مصرف بیش از حد آنها موجب افزایش مقاومت دندان ها نمی شود. ولی مقدار کم این سه عنصر در رژیم غذایی مادران باردار به طور قطع موجب کاهش مقاومت دندان های کودک به پوسیدگی و عوامل ایجاد کننده ی آن می شود.
رژیم غذایی مادران باردار علاوه بر اینکه باید حاوی مقادر کافی کلسیم , فسفر و ویتامین د باشد همچنین مصرف مقادیر مناسب میوه , سبزیجات , عدس و گوشت سفید نیز توصیه میشود .
شیر , پنیر, ماست , کلم بروکلی , کلم پیچ , گل کلم , آب پرتقال , ماهی (ساردین , تن , آزاد) , کنجد , آلوی خشک , بادام , (خوردن هر 100 گرم بادام , 240 میلی گرم کلسیم البته با منشا گیاهی را به بدن می رساند . به این دلیل بادام برای کسانی که به هر دلیلی لبنیات استفاده نمی کنند , توصیه می شود , شلغم و دانه خردل از منابع مهم کلسیم به شمار می روند .
ویتامین د در روغن کبد ماهی , کره ی مارگرین , زرده تخم مرغ , خامه , جگر , برخی از ماهی ها از جمله ساردین و قزل آلا یافت می شود . ولی مهمترین منبع , آفتاب است . تابش اشعه ماوراء بنفش خوشید به پوست باعث تبدیل شدن دهیدروکلسترول به ویتامین د می شود . افراد با پوست تیره نیاز بیشتری به دریافت ویتامین د دارند چون نور کمتری جذب می کنند.
تغذیه _1
فسفر در گوشت قرمز گاو و گوسفند , طیور خانگی , تخم مرغ , بادام زمینی , ماکارانی , شیر , نخود سبز ( تازه ) , تخم آفتابگردان , کشمش , عدس پخته , لوبیا, سیب زمینی و میگو یافت می شود میزان نیاز به فسفر و کلسیم نسبت یک به یک است. به جز در سال اول زندگی که نیاز فسفر کم تر از نیاز به کلسیم است .
مصرف نوشابه به علت زیادی فسفری که دارد باعث کاهش کلسیم در استخوان ها میشود. کلسیم در بدن به کمک فسفر موجود تشکیل مواد سخت و بلوری می شود. برای استحکام استخوان , فسفر ضروری است ولی اگر بیش از حد فسفر باشد جایگزین کلسیم شده و از سختی می کاهد . (کاهش میزان فسفر خون موجب اختلال در روند رشد و نمو فک , دندان ها و کندیل مفصل فک می شود.)
مصرف آهن در زنان باردار در تکامل و استحکام دندان ها و استخوان های جنین موثر است لذا متخصص زنان و زایمان برای مادران باردار از ماه های سوم و چهارم به بعد روزانه کپسول های هماتینیک (کپسول های حاوی آهن و اسید فولیک ) تجویز می کنند.
تغذیه _2
آهن در غذا هایی از قبیل گوشت , جگر , ماهی و زرده ی تخم مرغ , سبزی های سبز برگ و حبوبات وجود دارد مهمترین منبع آهن جعفری , اسفناج و جگر می باشد که آهن جعفری بهتر جذب می شود.خوردن چای تی یک تا دو ساعت قبل و بعد از غذا از جذب آهن جلوگیری میکند .ولی استفاده از مواد دارای ویتامین ث یا میوه های ترش , مثل مرکبات به جذب آهن کمک می کند .
در عاج , پروتیین به صورت الیاف کلاژن هستند که برای ساخت آنها وجود ویتامین ثی ضروری است . منبع اصلی ویتامین ثی مرکبات می باشد.
در دوران بارداری از مصرف کافویین , قرص های خواب آور , سیگار و الکل خودداری شود. و برای استفاده از هر دارویی با پزشک خود مشورت کنید . چرا که داروها به ویژه در سه ماهه اول بارداری اثرات نا مطلوبی بر جنین دارند.
به عنوان مثال مصرف داروی تتراسایکلین به خصوص در اواخر دوران بارداری با اثر مستقیم بر ساختمان مینای دندان در حاله تشکیل جنین باعث تغییر رنگ و لکه لکه شدن آن شده و دندان را مستعد پوسیدگی پس از رویش می کند.
به این نکته توجه کنید :
با اینکه مصرف سیستمیک کلسیم و ویتامین ها در افزایش مقاومت دندان ها در برابر پوسیدگی موثر است ولی تاثیر موضعی مواد قندی بر روی دندان ها در بروز پوسیدگی نقش جدی تری دارد.
طی یک سال اول تولد جدی ترین اثرات تغذیه مناسب بر رشد و نمو دندان ها قابل مشاهده است.
باید بدانید معمولا تغذیه بعد از سن 12 سالگی نقش زیادی روی تاج دندان ندارد.
برخی می گویند با وجود اینکه خیلی به دندان های خود میرسند و از مسواک زدن غافل نمی شوند دندان های آنها به سرعت دچار پوسیدگی می شوند. کارشناسان بر این عقیده اند که جدا از نقش ژنتیک ,کمبود ویتامین ها و مواد معدنی در رژیم غذایی دوران جنینی و سال های اول زندگی ضریب پوسیدگی دندان را افزایش میدهد.
کمبود ویتامین
کمبود ویتامین آ قبل از رویش دندان ها موجب ناهنجاری در ساختمان مینای دندان میشود کمبود ویتامین آ موجب تورم لثه , کاهش محتوای مواد معدنی استخوان فک و شل شدن دندان ها می شود.ویتامین آ در کلاژن سازی فعالیت دارد کلاژن پروتیین اصلی داربست لیفی بافت ها از جمله بافت لثه است.این ویتامین لثه را در برابر نفوذ باکتری ها مقاوم می کند .
ویتامین آ به فرم اصلی اش فقط در مواد غذایی حیوانی موجود است. ویتامین آ به مقدار زیاد در جگر وجود دارد.
در تخم مرغ میزان محدودی از آن یافت می شوند و شیر و لبنیات منابع خوب ویتامین آ هستند . پیش ساز های ویتامین آ یعنی کاروتنوایدها که در بدن به ویتامین آ تبدیل می شوند , که در سبزیجات با رنگ سبز تیره مثل سبزی خوردن و اسفناج, در سبزیجات نارنجی رنگ مثل هویج و کدو حلوایی و میوه های به رنگ نارنجی مثل پرتقال و گرمک وجود دارد.
کمبود ویتامین ای قبل از رویش دندان ها باعث کوچک ماندن سلول های عاج ساز میشود و به این ترتیب عاج دندان را دچار مشکل می کند .
بهترین منابع غذایی ویتامین ای شامل : روغن های گیاهی مثل روغن آفتابگردان , زیتون, ذرت , بادام , آجیل تازه (فندق, بادام , گردو) , اسفناج, کلم پیچ , سویا و سیب زمینی دارای مقادیری از این ویتامین می باشند . همچنین روغن سبوس گندم غنی ترین ماده ی غذایی از لحاظ ویتامین ای می باشد. در میوه هایی مثل هلو و یا مارچوبه نیز به طور نسبی این ویتامین یافت میشود. چون این ویتامین محلول در چربی است و در بدن تجمع می یابد باید نسبت به مصرف بیش از حد آن احتیاط نمود . در مورد ویتامین ای با توجه به این که تخلیه ی ذخایر بدن از این ویتامین نیاز به مدت زمان طولانی دارد , هیچ گونه علایم بالینی کمبود ویتامین ای در افراد سالم دیده نمی شود.
متخصصین اطفال جهت رشد و نمو اطفال قرص آهن از حدود 4 ماهگی تا 24 ماهگی برای آنها تجویز می کنند . آهن در ساختمان بعضی از آنزیم های مهم نقش داشته و بیشترین مقدار آهن در گلبول های قرمز است که اکسیژن را به بافت های بدن می رساند .کمبود آهن باعث کم خونی و به دنبال آن اختلالات رشدی , ضعف سیستم ایمنی , کاهش ضریب هوشی, رنگ پریدگی و خستگی مفرط میشود. جهت جلوگیری از (استنینگ) رنگ گرفتگی دندان ها و به استلاح مردم سیاه شدن دندان ها به خصوص دندان های قدامی فک بالا در کودکان باید کودک دهانش را کامل باز کرده و قطره آهن در خلف زبان ریخته شود. پس از دادن قطره کمی به کودک آب بدهید تا محیط دهان تمیز شود و دندان کودک بعد از مصرف با پارچه یا گاز نمدار تمیز شود.
مصرف فلوراید و استحکام دندان کودکان
بعضی از مادران باردار سوال میکنند که خوردن فلوراید آیا در استحکام دندان های کودک موثر است ؟ هرچند فلوراید از راه جفت به جنین منتقل می شود ولی تاثیر این فلوراید بر دندان های جنین بسیار اندک است و به طور کلی صاحب نظران علم دندانپزشکی بر این عقیده اند که مصرف فلوراید توسط زنان باردار فایده ای برای دندان نوزاد و حداقل در مورد دندان های دائمی در بر نخواهد داشت و از طرفی مصرف مکمل های فلوراید توسط اداره غذا و داروی آمریکا برای مادران باردار ممنوع اعلام شده است.
